Βάκχες/ Μια αναπνοή

   
 «ΒΑΚΧΕΣ / ΜΙΑ ΑΝΑΠΝΟΗ»   Athens Science Festival 2018
 Διάδραση και Αρχαίο Δράμα
 Λόγος – Κίνηση – Ήχος σε αλληλεπίδραση

Πώς μπορεί το αρχαίο δράμα να είναι διαδραστικό; Σε αυτή την ερώτηση επιχειρήσαμε να
απαντήσουμε με μια σειρά εφαρμογών που υποστηρίζουν με έναν διαδραστικό τρόπο την
παράσταση του αρχαίου δράματος. Για την ανάπτυξη αυτών των εφαρμογών, στηριχτήκαμε
σε αρχαιοελληνικές θεωρίες για τον λόγο (προσωδία) και τη μουσική. 
 
Interactive soundscape designer: Panos Tsangarakis
 Directing and performing: Georgia Tsangaraki 
 Idea and music composition: Giorgos Petras 

Η περφόρμερ Γεωργία Τσαγκαράκη μιλάει για την εμπειρία της με τους αισθητήρες και το κείμενο των «Βακχών»: 
Δουλεύοντας με τα διαδραστικά μέσα πάνω στο αρχαίο κείμενο των «Βακχών» και χρησιμοποιώντας μουσική βασισμένη σε αρχαίες συνθέσεις καθώς και προσωδία, μπορώ να πω ότι βίωσα μια ενδιαφέρουσα καλλιτεχνική εμπειρία. Είχα τη δυνατότητα να συνομιλήσω με τον εαυτό μου, ανοίγοντας τον αναγκαίο διάλογο που απαιτεί η θεατρική δράση, και να εξερευνήσω περιοχές που μέχρι τώρα δεν γνώριζα. Ο διάλογος έγινε σε ένα επίπεδο υψηλής τεχνικής απαίτησης, αλλά συγχρόνως μου έδινε την ελευθερία να εκφραστώ πιο δημιουργικά, παίρνοντας περισσότερα ρίσκα. Το εργαλείο με την κάμερα μου ξεκλείδωσε μια κινητική μανιέρα, στηριγμένη στην επανάληψη και την ακρίβεια, που με οδήγησε σε μια εμμονική συνθήκη εκστατικής διάθεσης. Αντιθέτως, το εργαλείο με το μικρόφωνο με πήγε σε περιοχές πιο μεταφυσικές, σε ένα περίεργο ταξίδι δύναμης και αυτογνωσίας. Η εργασία πάνω στον λόγο είναι αποκαλυπτική και ιδιαίτερα χρήσιμη για ένα τόσο σύνθετο υλικό όπως αυτό. Τις «Βάκχες» ως έργο τις γνωρίζω καλά, έχω ερμηνεύσει στο παρελθόν αποσπάσματα και είμαι  χρόνια σε διαδικασία έρευνας πάνω σε αυτό το κείμενο. Η συγκεκριμένη εμπειρία με έκανε να νιώσω πιο κοντά στο διονυσιακό στοιχείο, όχι από τη μεριά του παγανισμού, αλλά από μια πιο μεταφυσική οπτική στην οποία με οδήγησε η χρήση των μέσων. Σαν να ανοίχτηκε ένας καινούργιος χώρος έρευνας πάνω στο έργο και μέσα μου. Σίγουρα θα ήθελα να το μελετήσω κι άλλο και να δω πού μπορεί να φτάσει, σε σχέση με τον πρωτότυπο διάλογο που προτείνει αυτή η διάδραση.

Μερικές σκέψεις από τον σχεδιαστή του προγράμματος Πάνο Τσαγκαράκη σχετικά με την έρευνα:

The subject of this research deals with the impact of new media on the performance and the interaction of speech, music, movement and space through a multimodal system entitled “drama tools”. The research was implemented in a case study based on a selection of excerpts from the Euripides’ “Bacchae” original text.
We define the boundaries between interpretation and performance and, furthermore, we investigate how new technologies can provide additional means to enhance performativity. Our main objective was to transform the meanings and texture of the play to the sonic dramaturgy, which enriches its content with the use of extra-linguistic elements which are not explicitly described in the text. This is realized by the designed interactive tools, where the actor creates and manipulates sound figures and soundscapes with his/her speech, movement and gestures. The interactive voice tools were formed according to the rules of Ancient Greek Prosody.
The interactivity of the system allows the actor to freely shape the structure of the play as well as the individual parts. For this reason, we formed the performance based on micro and macro-structures, originating from the excerpt of the text.
From our perspective, the medium is the performer, who incorporates the text and the concepts. By combining his/her expressive skills along with the interactive tools available, expand both his/her interpretation and our perception of how a classic ancient drama can be staged.

Περισσότερα στοιχεία για τις πολυτροπικές τεχνικές επαύξησης της δραματουργικής ερμηνείας
(Multimodal approaches for enhancing performative expression)

Εστιάζουμε στη χρήση της τεχνολογίας ως τρόπου απελευθέρωσης και διεύρυνσης των εκφραστικών μέσων και δημιουργίας μιας νέας δραματουργίας και πρωτότυπου σκηνικού διαλόγου.

Διαδραστικά ηχοτοπία: Η διαδραστική συνθήκη που θέτουμε λαμβάνει ως στοιχεία εισόδου τη χειρονομία, την κίνηση των άκρων και τη θέση του ερμηνευτή, με σκοπό να αποδώσει ηχητικά τη συναισθηματική φόρτιση του κειμένου και να μετατοπίσει δημιουργικά τη δραματουργία. Αυτό επιτυγχάνεται με την τροποποίηση των φωνητικών χαρακτηριστικών και τη δημιουργία ηχητικών στοιχειών σε μορφή ηχοτοπίων. Η συνθήκη αυτή παρέχει στον ερμηνευτή την ελευθέρια του αυτοσχεδιασμού τόσο σε επίπεδο μικρο-δομής του έργου, συνθέτοντας ζωντανά τα εκάστοτε ηχοτοπία, όσο και σε επίπεδο μακρο-δομής, όπου μπορεί να κινείται αυτόβουλα μεταξύ σκηνών, θέτοντας, έτσι, τον παλμό και τον χρονισμό του έργου. Από την πλευρά του ο θεατής, ως αποδέκτης, προσλαμβάνει τα δρώμενα και τα ερεθίσματα με μια ολιστική αποτύπωση. 

Μέσα από τη διευρυμένη αυτή ερμηνεία προκύπτει μία σχέση όπου το σώμα, η φωνή και η τεχνολογία είναι στενά συνδεδεμένα. Προκειμένου να καταλήξουμε σε αυτό το σημείο, αναπτύξαμε τις τεχνολογίες και το καλλιτεχνικό έργο παράλληλα. 
Η προσέγγισή μας εστιάζει στη δημιουργία ενός διαδραστικού συστήματος το οποίο συμπράττει στη σύντηξη επιμέρους τεχνολογιών και καλλιτεχνικών πρακτικών που συνενώνουν τη δραματουργία-ερμηνεία, τη σκηνογραφία και την ηχητική έκφραση. 

                          Το διαδραστικό σύστημα (διάγραμμα 1) αποτελείται από:
⦁    Ασύρματες πολυ-αισθητηριακές φορητές συσκευές (γάντια στα χέρια του ερμηνευτή), για την αποτύπωση της χειρονομίας και για τον έλεγχο του ηχητικού αποτελέσματος.
⦁    Κάμερα, για τη χωρική ανίχνευση του ερμηνευτή, καθώς και τη λεπτομερή κίνηση των άκρων του.
⦁    Μικρόφωνο, για τη ζωντανή επεξεργασία την λόγου και των εξω-γλωσσικών στοιχείων.
⦁    Σύστημα επεξεργασίας δεδομένων από αισθητήρες και χαρτογραφήσεις δεδομένων.
⦁    Σύστημα δημιουργίας και επεξεργασίας ηχητικού υλικού και περιβάλλον SuperCollider.
⦁    Το δυναμικό ηχοτοπίο αποδίδεται χωρικά σε πολυκαναλικό σύστημα ήχου .

 
        Διαγράμμα 1: Επισκόπηση του συστήματος

                   

Τα ηχητικά αποτέλεσμα του διαδραστικού συστήματος συνοψίζονται στα ακόλουθα:

⦁    Επεξεργασία φωνής και εκφοράς λόγου. Ο ερμηνευτής ελέγχει την καταγραφή, επανάληψη και επεξεργασία της φωνής του, ελέγχοντας και αποδίδοντας τη συναισθηματική φόρτιση του κειμένου.

⦁    Ο ερμηνευτής, με τις χειρονομίες, την κίνηση και τη θέση του στον χώρο, δημιουργεί ηχητικά στοιχεία, συνθέτοντας ένα δυναμικό ηχοτοπίο, ενισχύοντας, έτσι, τη σκηνογραφική δραματουργία. Αυτή η διαδικασία, την οποία αποκαλούμε «ηχητική δραματουργία», αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό για τη αίσθηση της ατμόσφαιρας και την μετάδοση των εννοιών του κειμένου στο κοινό. Η ηχητική δραματουργία εμπλουτίζει την ερμηνεία παρέχοντας ένα πλήρες γλωσσικό και εξω-γλωσσικό, εννοιολογικό και αισθητικό περιβάλλον.

⦁     Χωροθέτηση του ηχητικού αποτελέσματος. Με βάση την παραπάνω περιγραφή του ηχητικού περιεχομένου, ο καλλιτέχνης έχει τη δυνατότητα να ελέγχει όχι μόνο τη δημιουργία του ηχητικού υλικού, αλλά και τη διάδοσή του γύρω από το κοινό, επεκτείνοντας, έτσι, τη σκηνική δράση και το εύρος των ηχοτοπίων. Αυτό δίνει τη δυνατότητα για μια πληρέστερη απόδοση του έργου και, ως εκ τούτου, προσκαλεί το κοινό σε μια  εμπειρία «εμβύθισης».